Stríðsárin 1929-1945

Stríð brestur á

1939

• Stríð byrjar 1939
• Bandamenn
  • Bretar og Frakkar
  • Síðar Bandaríkin og Sovétríkin
• Möndulveldin
  • Þjóðverjar, Ítalía og Japan
• Norðurlandaþjóðirnar lýsa yfir hlutleysi
• Sjálfstæðisflokkur, Framsókn og Alþýðuflokkurinn mynda ríkisstjórn
  • Sósíalistar í stjórnarandstöðu
• Íslensk skip verða fyrir árásum og innfluttar vörur hækka í verði
• húsnæðisvandinn 1939-1940 líkist hápunkti kreppunar

1940

• Þjóðverjar hernema Danmörku og Noreg þrátt fyrir hlutleysi
  • Tengsl við Danmörku slitna
  • Sveinn Björnsson verður sendiherra Íslands í Danmörku
  • Ísland tekur við eigin utanríkismálum

Hernámið

1940

• Bretar hernema Ísland 10. maí
• Flestir fegnir að Bretar komu frekar en Þjóðverjar
• Ríkisstjórnin mótmælti hernáminu en tók upp fullt samstarf við hernámsliðið
• Einu skemmdir vegna hernámsins ein brotin hurð
• Bretar tóku yfir símstöðina og lokuðu fyrir leiðir til og frá Reykjavík
  • Handtóku þjóðverja
  • Handtóku hátt setta SS mannin Werner Gerlach
  • Gyðingum og pólitískum flóttamönnum sleppt
  • Handtóku Bruno Kress þýskukennara við MR rétt fyrir stúdentspróf
    • Honum var sleppt á meðan prófunum stóð og var svo aftur handtekinn
• Atvinnuleysið gufar upp
  • Bretavinnan
• Reykjavíkurflugvöllur bættur

1941

• Bandaríkin taka við af bretum
  • Samt ekki enn orðin þáttakandi í átökunum

Samskiptin við hernámsliðið

• Samskipti oftast vandræðalaus
• Nokkrum sinnum urðu alvarlegir árekstrar
  • nokkrir Íslendingar dóu
• Sumir foringjar hersins litu niður á Íslendinga
• Líka tungumálaörðugleikar
• Alvarlegustu árekstrarnir fólust í því að bretar bönnuðu Þjóðviljan, málgagn Sósíalista
  • Einar Olgeirsson og Sigfús Sigurhjartarson ritstjórar voru einnig handteknir
  • Sigurður Guðmundsson blaðamaður var einnig handtekinn
  • Einar var þingmaður og því var þetta alvarlegara þar sem hann naut friðhelgar
• Stofnað var nýtt blað kallað Nýtt dagblað og herinn treysti sér ekki í að banna það
• Valdimar Jóhannsson ritstjóri Þjóðolfs handtekinn fyrir að gagrýna spillingu umhverfis hernámsliðið
• Mikið rætt um "ástandið"
  • upprunalega var þetta notað yfir allskonar þjóðmál sem snertu hernámsliðið
  • varð svo að orði yfir samskipti hermanna við íslenskar konur
    • yfirvöld voru almennt á móti þeim samskiptum
    • Nokkrar konur giftust hermönnum og fluttu til bretlands
    • Til varð nefnd og gerð var skýrsla um "ástandið"
    • fyrsta lögreglukonan, Jóhanna Knudsen var ráðin í þessa nefnd
    • Hún njósnaði mikið
    • lítill greinarmunur gerður milli eðlilegra samskipta og t.d. sambanda þar sem stúlkur voru undir lögaldri
    • Stelpur sem voru "sekar" voru oft sendar á vinnuheimili

Verðbólga og stéttaátök

• Illa gekk hjá ríkisstjórninni að hafa heimil á verðbólgunni
• Forystumenn verkalýðshreyfingarinnar þótti lögin halla á umbjóðendur sína
• Bannið við verkföllum batt hendur þeirra
• Sósíalistar skipulögðu því skæruverkföll í gegnum vinnustaði og félagsdeildir svo að stjórn Verkalýðshreyfingarinnar og Alþýðusambandsins komu ekki nærri þeim
  • miklar grunnkaupshækkarnir
• Þjóðstjórnin leysist upp vegna mismuna milli flokka

1942

• Kosningar
• Sósíalistar vinna stórsigur
• Sveinn Björnsson skipar utanþingsstjórn
  • henni gekk ekki heldur vel að laga efnahagsmálin þar sem þingið var oft á móti henni

Lýðveldisstofnunin

1941

• Alþingi samþykkir að Íslendingar hafa rétt til að segja upp sambandi sínu við Dani þar sem þeir stóðu ekki við sinn hluta sambandssamningsins
• Ólafur Thors formaður sjálfstæðisflokksins vildi slíta tengslin strax
  • Bandaríkjamenn töldu hann frá því vegna þess að það myndi koma sér illa fyrir Bandaríkjamenn í ároðursstríðinu
• Flestir vildu stofna strax lýðræði
  • Sumir vildu bíða þar til stríðið væri búið til að sýna Dönum drengskap
• Þeir sem vildu slíta strax kölluðu sig lögskilnaðarmenn
  • þeir sem vildu bíða voru úr mörgum flokkum en aðallega úr Alþýðuflokknum
• Þjóðaratkvæðagreiðsla endar með 97% kjósanda með því að slíta sambandið strax

1944

• Sambandið formlega slitið
• Björn Þorðarson forsætisráðherra utanþingsstjórnarinnar las upp yfirlýsinguna
• Sveinn Björnsson var svo kjörinn forseti af alþingismönnum
• Kristján X Danakonungur sendi árnaðaróskir
  • Honum sárnaði þó líklega þrátt fyrir að sýna það ekki